مکاتب روانشناسی
تشریح نظریه یادگیری ثرندایک
ثرندایک از مؤثرترین روانشناسان در توسعهی روانشناسی حیوانی

به گزارش روانشناسی ایران ثرندایک را میتوان بزرگترین نظریه پرداز یادگاری دانست.
این نظریه، با نامهای زیر هم مورد بحث قرار گرفته است:
- کوشش و موفقیت اتفاقی[۷]
- یادگیری پیوندی[۸]
- نظریهی محرک – پاسخ [۹]
- یادگیری رفتاری[۱۰]
- یادگیری کوشش و خطا [۱۱]
مهمترین اندیشه های ثرندایک
- یادگیری در نتیجه پیوند بین محرک (S) و پاسخ (R) بوجود می آید به همین دلیل به نظریه ثرندایک نظریه پیوندگرایی گویند.
- یادگیری در نتیجه تداعی گرایی بوجود می آید.
- نظریه ثرندایک رویکرد آزمایشی دارد.
- یادگیری به صورت کوشش و خطا صورت می گیرد.
- یادگیری مبتنی بر هیچ نوع تفکر و استدلالی نیست.
- قوانین یادگیری ثرندایک تا قبل از سال ۱۹۳۰
مبانی روششناختی نظریه ثرندایک
همچنین بخوانید نظریه یادگیری بندورا
مبنای نظری مورد تعلق نظریه یادگیری ثرندایک
تشریح نظریه یادگیری ثرندایک

ثورندایک زمانهایی را که از آزمایشهای خود به ثانیه به دست میآورد، از چپ به راست، به ترتیب زیر میباشند:

ثرندایک از آزمایشهای خود با گربه چنین نتیجه میگیرد که حیوان:
- کورکورانه و بیهدف رفتار میکند.
- پیشرفت او در یادگیری به روش آزمایش و خطا انجام میشود.
- بهطور اتفاقی پاسخ درست را به دست میآورد.
- یادگیری او بر اثر دریافت پاداش صورت میگیرد.[۱۹]
روش هایی برای یادگیری سریعتر
قوانین اصلی ثرندایک
به گزارش روانشناسی ایران نظریه یادگیری ثرندایک شامل سه قانون اصلی و پنج قانون فرعی است که درک درست این قوانین در فهم نظریه او و دستاوردهای آن و همچنین نقاط مورد انتقاد نظریه ایشان توسط متاخرین دارای اهمیت است.
قوانین اصلی نظریه وی که بازتابی از پیوندهای میان محرک و پاسخ به شمار میآیند[۲۰] به این شرح میباشند:
قانون گیرایی the low of effect
این قانون را که غالبا اصل خوشایندی و ناخوشایندی(pleasure pain principle) یا “اصل لذت و الم” نیز نامیدهاند، نمایانگر این واقعیت است که اگر پاسخ محرکی، خوشایند و رضایتبخش باشد رابطهی محرک و پاسخ تقویت میشود؛ اما اگر پاسخ ناخوشایند باشد، رابطهی آنها سست و بیاثر میشود که آن را خاموشی(extinction) نامیدهاند.
به نظر ثورندایک مهمترین قانون یادگیری، همین قانون گیرایی است.[۲۱] ثورندایک از آزمایشات خود نتیجه گرفت که همه گرایشهای پاسخدهی ناموفق(آنهایی که در بیرون بردن گربه تاثیر ندارند)، پس از چندی کوشش تضعیف میشوند.
از سوی دیگر، آن تمایلات رفتاری که منجر به موفقیت میگردند، پس از چند کوشش تحکیم مییابند.[۲۲]
گفتنی است برخی منابع فارسی، این تحکیم یا تضعیف یک گرایش پاسخدهی را به قانون اثر ثرندایک[۲۳] و برخی به قانون نتیجه عمل[۲۴] نیز ترجمه کردهاند.
قانون تمرین the low of practice
براساس این قانون، هر قدر محرکی که پاسخ رضایتبخشی به دنبال دارد بیشتر تکرار شود، رابطهی محرک و پاسخ استوارتر و پایدارتر میشود اما اگر تمرین در کار نباشد، این رابطه سست میشود و کمکم از بین میرود.[۲۵]
قانون آمادگی the low of readiness
این قانون شامل آمادگی بدنی یا روانی فرد برای آغاز هرگونه فعالیتی است. ثورندایک وضع و حالتی را که به برقراری رابطه بین محرک و پاسخ کمک میکند، واحد هدایتی(conduction unit) یا انتقالی مینامد.
برای ایجاد چنین وضعی نورونها و سیناپسها دخالت دارند و به سبب ساختمان خاص دستگاه برخی از واحدهای هدایتی برای فعالیت آمادگی بیشتری از خود نشان میدهند.[۲۶]
قوانین فرعی ثرندایک
همانگونه که پیش از این بیان شد، ثرندایک به منظور تکمیل قانونهای اصلی یادگیری، پنج قانون فرعی نیز پیشنهاد کرده است؛ این قوانین عبارتند از:
قانون چندپاسخی the law of multiple response
این قانون را یادگیری از راه آزمایش و خطا نیز مینامند و هنگامی بهکار برده میشود که به یک محرک چند پاسخ داده شود تا پاسخ رضاتبخش به دست آید.
چون هر عامل یا محرکی همواره پاسخ یکسانی به دنبال ندارد، به این جهت شایسته است معلم در کلاس درس خود پاسخهای مختلف را در برابر هر محرک یا عاملی مورد توجه قرار دهد.
زیرا همین پاسخها میتوانند راههای مؤثرتر و بهتری را برای حل مسایل ارائه کنند، مانند انتخاب شغل یا تلاش در راه هدفهای زندگی.
قانون آمادگی روانی the law of mental set
این قانون نمایانگر برداشت و شیوهی رفتار در مورد فعالیتهای مربوط به یادگیری است. بنابراین قانون، یادگیرنده ممکن است از نظر بدنی برای آموختن یا انجام کاری آمادگی داشته باشد، اما از لحاظ روانی روحیهی لازم را نداشته باشد که البته یادگیری انجام نخواهد شد.
قانون فعالیت جزئی the law of partial activity
این قانون به پاسخی که به بخشی یا جزئی از فعالیتی داده میشود، ارتباط پیدا میکند نه به تمام آن.
قانون فعالیت جزئی، از این جهت در یادگیری کارساز و باصرفه است که شاگرد در برابر یک فرمول، یک اصل یا یک قاعده، همان واکنشی را نشان میدهد که در برابر همهی وضعیت میداد.
بهکار بردن نشانهها یا رموزی که معرف یک موقعیت کلی هستند، شاید رایجترین کاربرد عملی این قانون به شمار آیند.
قانون همگونگی یا قیاس the law of assimilation or analogy
در این قانون وقتی فرد در برابر وضع و موقعیت تازهای قرار میگیرد، برای این که بتواند به آن وضعیت پاسخ شایستهای بدهد، از تجربههای خود کمک میگیرد که البته پاسخ او مشابه پاسخهای قبلی خواهد بود.
به این جهت، معلم وظیفه دارد فرصتهایی برای شاگردان فراهم آورد تا همگونگی و همسانی بین موقعیتهای جدید و قدیم ر ا بازشناسند.
قانون انتقال تداعی the law of associative shifting
قانون انتقال تداعی در پدیدهی شرطی شدن سهم مهمی را به عهده دارد. در این قانون موجود زنده پاسخی را که به وضعی یا محرکی میداد، اکنون همان پاسخ را به وضع یا عاملی که نسبت به آن حساسیت دارد یا همانند و نزدیک به آن است، میدهد. این همان انتقال بر اثر مجاروت و مشابهت است.[۲۷]
تأثیر ثرندایک بر آموزش و پرورش :
- در نظر گرفتن موقعیت یادگیری
- در نظر گرفتن پاسخ مورد نظر جهت پیوند با موقعیت
- پیوند را خود تشکیل دهید
- پیوندهای بی مورد ایجاد نکنید
- در صورت کفایت یک پیوند ، پیوند دیگری ایجاد نکنید
- پیوندها باید بعمل بینجامد
- موقعیت ها باید در ارتباط با مسایل زندگی باشد
[۲]. شکرکن، حسین و دیگران؛ مکتبهای روانشناسی و نقد آن، تهران، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۴، چاپ چهارم، جلد ۲، ص ۲۰٫
[۳]. همان، ص ۲۰ و ۲۱٫
[۴]. کریمی، یوسف؛ تاریخچه و مکاتب روانشناسی، تهران، دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۵، چاپ هفتم، ص ۱۷۳و ۱۷۴٫
[۵]. همان، ص ۱۷۳ و ۱۷۴٫
[۶]. پارسا، محمد؛ روانشناسی یادگیری بر بنیاد نظریهها، تهران، بعثت، ۱۳۷۲، چاپ دوم، ص ۷۴٫
[۷]. شکرکن، حسین و دیگران؛ مکتبهای روانشناسی و نقد آن، پیشین، ص ۲۴٫
[۸]. پارسا، محمد؛ روانشناسی یادگیری بر بنیاد نظریهها، ص ۲۰۷٫
[۹]. همان، ص ۲۰۷٫
[۱۰]. همان، ص ۲۰۷٫
[۱۱]. شکرکن، حسین و دیگران؛ مکتبهای روانشناسی و نقد آن، پیشین، ص ۲۴٫
[۱۲]. همان، ص ۲۴٫
[۱۳]. کریمی، یوسف؛ تاریخچه و مکاتب روانشناسی، پیشین، ص ۱۷۳ و ۱۷۴٫
[۱۴]. همان، ص ۱۷۳ و ۱۷۴٫
[۱۵]. شکرکن، حسین و دیگران؛ مکتبهای روانشناسی و نقد آن، پیشین، ص ۲۰ و ۲۱٫
[۱۶]. کریمی، یوسف؛ تاریخچه و مکاتب روانشناسی، پیشین، ص ۱۶۲٫
[۱۷]. همان، ص ۱۷۳ و ۱۷۴٫
[۱۸]. همان، ص ۱۷۱٫
[۱۹]. پارسا، محمد؛ روانشناسی یادگیری بر بنیاد نظریهها، پیشین، ص۷۰ و ۷۱٫
[۲۰]. همان، ص ۷۲٫
[۲۱]. همان، ص ۷۲٫
[۲۲]. شکرکن، حسین و دیگران، مکتبهای روانشناسی و نقد آن، پیشین، ص ۲۴٫
[۲۳]. همان، ص ۲۴٫
[۲۴]. پارسا، محمد؛ روانشناسی یادگیری بر بنیاد نظریهها، پیشین، ص ۷۲٫
[۲۵]. همان، ص ۷۲٫
[۲۶]. همان، ص ۷۲ و ۷۳
[۲۷]. همان، ص ۷۳ و ۷۴
افزایش یادگیری در روزهای پر استرس
گردآوری: روانشانسی ایران