به گزارش روانشناسی ایران اختلال شخصیت دوری گزین عبارت است از شخصیت خجول و ترسو، به طوری که این افراد نسبت به طردشدن از جانب دیگران فوق العاده هستند که خود به زندگی به دور از اجتماع می‌انجامد.
علی رغم این مسأله مبتلایان خجالتی و غیراجتماعی نیستند و شدیدا به داشتن همنشین علاقه دارند اما برای پذیرش بدون انتقاد خود ضمانت مطالبه می‌کنند. این افراد به عنوان اختلال شخصیت اضطرابی نیز طبقه‌بندی می‌شوند.
خصوصیات بالینی
حساسیت نسبت به طرد شدن از جانب دیگران علامت اصلی این اختلال است در عین حالی که شخص علاقه به برقراری ارتباط با دیگران دارد، می‌ترسد که از جانب جمع طرد شود و بنابراین دوست و نزدیک ندارد.
این اشخاص خود را دست کم می‌گیرند و اعتماد به نفس ندارند و از اظهار نظر در حضور جمع بیم دارند و ممکن است اشارات دیگران را تحقیر خود تعبیر نمایند. معمولا مشاغل حاشیه‌ای را انتخاب می‌کنند و در کار خود تمایل به راضی کردن دیگران ندارند.
ویژگی عمده مبتلایان، ترسو بودن آنهاست. در واقع این افراد از فعالیت‌های شغلی که مستلزم تماس‌های بین فردی قابل ملاحظه به دلیل ترس از انتقاد، عدم پذیرش و طرد اجتناب می‌کنند و خود را از نظر اجتماعی نالایق، فاقد جذابیت یا پایین‌تر از دیگران تصور می‌کنند.
آنها در برقراری روابط صمیمانه با دیگران به دلیل ترس از تحقیر و شرمساری محدودیت قائل می‌شوند. این افراد در دست زدن به امور شخصی یا شرکت در فعالیت‌های تازه به دلیل ترس از شرمندگی بسیار مردد هستند.
در افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری‌گزین ، الگوی نافذ مهار اجتماعی، احساس بی‌کفایتی و حساسیت مفرط نسبت به ارزیابی منفی از اوایل بزرگسالی شروع می‌شود، میزان شیوع این اختلال ۱۰-۱ درصد است و در مجموع اختلال شایعی به شمار می‌رود.
پیامدهای اجتماعی ابتلا به اختلال شخصیت دوری گزین
همان‌طور که گفته شد، ابتلا به اختلال شخصیت اجتنابی موجب ترس از عدم پذیرش می‌شود و فرد به‌همین‌دلیل به‌سختی می‌تواند با دیگران ارتباط برقرار کند. مبتلایان به این اختلال شخصیتی در برقراری دوستی با دیگران احساس تردید می‌کنند، مگر اینکه مطمئن باشند که طرف مقابل دوست‌شان خواهد داشت. چنین افرادی وقتی در رابطه‌ای قرار دارند، از بیان احساسات و مسائل خصوصی‌شان می‌ترسند و از همین‌رو در حفظ روابط نزدیک و دوستی‌های صمیمی به مشکل برمی‌خورند.
براساس ویراست پنجم «راهنمای تشخیصی و آماری بیماری‌های روانی» که از سوی انجمن روان‌پزشکی آمریکا تهیه شده است، فردی که مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین تشخیص داده می‌شود، باید دارای حداقل چهار مورد از معیارهای زیر باشد:
- از فعالیت‌های شغلی‌ِ شامل روابط بین‌فردی به‌دلیل ترس از انتقاد، مخالفت و عدم پذیرش خودداری می‌کند؛
- تمایلی به برقراری ارتباط با دیگران ندارد، مگر اینکه مطمئن باشد که دوست داشته خواهد شد؛
- در روابط نزدیک به‌دلیل ترس از خجالت‌زدگی یا مضحکه‌شدن خیلی احتیاط می‌کند و خودش را تحت فشار می‌گذارد؛
- در موقعیت‌های اجتماعی مدام نگران است که مبادا انتقاد شود و او را نپذیرند؛
- در موقعیت‌های بین‌فردی جدید به‌دلیل احساس بی‌کفایتی به عذاب می‌افتد؛
- خودش را از لحاظ اجتماعی بی‌عرضه، از لحاظ شخصیتی نچسب و نسبت به دیگران پایین‌تر می‌بیند؛
- به‌دلیل ترس از خجالت‌زدگی تمایلی به تصمیم گیری شخصی یا مشارکت در فعالیت‌های جدید ندارد.
رفتارهای دوری گزینی ممکن است در کودکان یا نوجوانان نیز مشاهده شوند، اما تشخیص اختلال شخصیت دوری گزین در این دوران به‌سادگی امکان‌پذیر نیست، زیرا رفتارهایی مانند ترس از غریبه‌ها، کم‌رویی اجتماعی یا حساسیت به انتقاد معمولا طی مراحل رشد چندان هم غیرطبیعی نیستند.
پیش آگهی و درمان
این بیماران در صورت حمایت از نظر روانی عملکرد خوبی دارند و در صورت نارسا بودن محیط زندگی خود ممکن است به افسردگی، اضطراب و عصبانیت مبتلا شوند. مبتلایان در سیر بیماری و یا سابقه خود ممکن است شخصیت ضداجتماعی را تجربه نمایند.
درمان اصلی این بیماران روان‌درمانی است. گاهی اوقات از داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی در درمان آنها استفاده می‌شود. در بعضی بیماران، بتا بلوکرها از جمله آتنولول برای کاستن از فعالیت زیاد سیستم خودکار به خصوص در مواقع و موقعیت‌هایی که بیمار از آنها واهمه دارد، مفید است.
اختلال شخصیت دوری گزین و سایر اختلالات مرتبط
اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است با سایر اختلالات روانی همراه باشد. در این‌صورت پزشک معالج می‌کوشد تا برای درمان علائم هر اختلال راهکاری اتخاد کند. شایع‌ترین اختلالاتی که معمولا همراه با اختلال شخصیت دوری گزین بروز می‌کنند، عبارت‌اند از:
- هراس اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی: این اختلال باعث می‌شود که فرد در موقعیت‌های اجتماعی معمول با احساس اضطراب و خجالت روبه‌رو شود.
- اختلال شخصیت وابسته: فرد مبتلا به این اختلال در هرکاری حتی تصمیم‌گیری‌های شخصی به‌شدت وابسته‌ی دیگران است.
- اختلال شخصیت مرزی: مبتلایان به این اختلال در حوزه‌های مختلفی ازجمله روابط اجتماعی، رفتار، خلق‌وخو و خودانگاره (تصور فرد از خود) مشکل دارند.
بسیاری از علائم اختلال شخصیت دوری گزین با علائم سایر اختلالات نام‌برده به‌ویژه درمورد خصوصیات کلی جمع‌هراسی مشترک‌اند. به‌همین‌دلیل ممکن است که این اختلالات در تشخیص باهم اشتباه شوند. از این‌روست که پزشک معالج برای اینکه بتواند به تشخیص درستی برسد و راهکار درمانی مناسبی اتخاذ کند، اندکی طول می‌کشد.
گردآوری: روانشناسی ایران
